viernes, 31 de diciembre de 2010

"Personajes populares de Vilagarcía": Arlillo


No 2010 finou o meu pai, Arlillo ou Carlos Comendador Peña.
Cando no 2006 o Concello de Vilagarcía publicou o seu libro "Personajes Populares de Vilagarcía", alguén que o coñeceu ben, envioume o mail que hoxe quero transcribir nesta entrada.
Porque quería pechar o 2010 engadindo ao libro unha personaxe que quedara pendente: a do proprio Arlillo.



Alguien tuvo la delicadeza de regalarme un ejemplar de "Personajes Populares de Vilagarcía", en cuyas páginas tu padre vuelca sus recuerdos en un alarde de prodigiosa memoria, recuerdos matizados con pinceladas muy suyas, y por lo tanto impregnadas de la bonhomía e hidalguía que siempre le caracterizaron.

He disfrutado muchísimo con este libro.

Pero no puedo ocultarte, y esta es la razón de esta epístola, que falta en él la semblanza de un personaje. Porque precisamente Arlillo Comendador que realiza en este trabajo una labor de memoria colectiva merece, como el que más, un lugar preferente entre los personajes populares de Vilagarcía.

Para abonar este aserto podía hacer referencia a muchas anécdotas. Pero no es preciso, porque quienes hemos vivido ahí la tristemente célebre década de los años cuarenta, jamás podremos olvidar la labor infatigable y el contagioso entusiasmo de Carlos fomentando el deporte entre una generación desnortada, desencantada, carente de toda clase de medios y con un inmediato pasado traumáticamente quebrado .

Fomentó el deporte como ocio, el deporte como vocación, el deporte como escuela cívica, el deporte como esfuerzo para lograr la superación personal, el deporte en su más puro espíritu olímpico, el deporte, en fin como forja de hombres.

Y lo hizo careciendo de todo. Incluso el Campo de La Lomba, con sus paredes de ladrillo abatidas , destrozadas por la incuria y el abandono, fue convertido en un pastizal para las cabras del vecindario que ramoneaban su escasa hierba, porque había mas calvas que verde…Y como consecuencia de esta dejación la dueña del predio, Doña Desamparados Barrio, mandó que lo arasen y lo sembrasen de millo.

Carlos no se desanimó y con aquél liderazgo basado en su ejemplar espíritu deportivo, condujo a la pléyade de jóvenes hasta la Playa de Compostela y alli, entre el arenal para unas actividades y el parque para otras, dirigía, animaba, y enseñaba a toda aquella muchachada

Muchos vilagarcianos incrédulos, sobre todo los mayores que vivían agobiados por la escasez de subsistencias y en un clima de postguerra (con vencedores defraudados y vencidos amargados) decían que estaba loco.

Y lo estaba.

Porque estaba poseído de una divina locura que le permitía ser distinto, sin odiar ni ser odiado. Atender y cumplir su jornada laboral y rematarla indefectiblemente con un entrenamiento agotador: tablas de gimnasia, carreras, saltos….Y la enseñanza y dedicación a los demás: Técnicas para correr en pruebas de velocidad, medio fondo, o fondo; recursos para obtener mejor marca en saltos; aprendizaje de respiración, como bracear, como pisar, como realizar las salidas con éxito

Y así, sin mas medios que esa divina locura forjó un plantel de atletas de los cuales algunos alcanzaron el honor de subir al podio en competiciones internacionales, nacionales y, sobre todo en aquellos campeonatos triangulares Vigo-Pontevedra-Vilagarcía.

Relacionarlos a todos sería difícil, careciendo de la memoria de Arlillo, pero me surgen , cálamo currente, los nombres de Guillermo Poyán, Manolo Portela, Chiño Adell, Horacio Gamarra, Daniel Poyán, Toniño Viqueira, Anselmo Gómez Torres, Gonzalo Arízcum

Definitivamente Arlillo fue capaz de mantener permanentemente encendida la antorcha olímpica en aquel pueblo y en aquel tiempo.

Su trayectoria profesional y su faceta familiar no serán, sin duda, menos importantes. Pero el lugar que le corresponde en el palmarés de los “Personajes populares de Vilagarcía” está avalado con creces por su curriculum como atleta y como fomentador del atletismo.

Y debemos hacerle justicia consignándolo así.

Porque él, con su proverbial modestia sería incapaz de demandarlo.



jueves, 30 de diciembre de 2010

Unha aposta cidadá polo futuro do pasado


Nos anos 90 en Portugal, foron descubertos importantes gravados Paleolíticos no lugar de construción do encoro de Fôz Côa. Como nunca acontecera, a multiplicación de accións cidadás e nunha mobilización social insospeitada, conseguiu o inaudito, a decisión política final de non construír a presa. Falaban de Foz Coa na universidade, na televisión, pero tamén na perruquería, na panadería, na misa, no super… Foi a resistencia da opinión pública a que conseguiu a suspensión das obras e a preservación daquelas “gravuras” que según o slogan “nâo sabem nadar”. Daquela “batalha do Côa” sairon victoriosos todos os cidadáns.

Empregando frases pronunciadas en diversos medios estes días polo "affair ravella", este tamén é un punto de inflexión para a sociedade vilagarciana. A “sociedade civil” que toma voz na defensa do seu. A “bancarrota de Ravella” consegue o milagre dunha vila máis humana. Unha vila que non dá importancia ás cousas polo mero valor material, preocupada por preservar os espazos e as fisonomías. Unha sociedade onde a palabra flúe polas rúas, polas cafeterías, polos blogues... Unha vila con cidadáns que moven o cú, que son capaces de falar, crecer, organizarse e actuar con dilixencia. O NÓS da memoria colectiva, inmaterial as veces, hoxe tivo voz e voto.

Esperamos que sexa o precedente dunha mudanza social da que saian vitoriosos todos os cidadáns arousáns preocupados polo presente, e polo futuro do pasado.

Dende Apedradoencanto unha cordial aperta para todos.

miércoles, 29 de diciembre de 2010

Desbancado? Move o cú


Estás a favor da reposición dos bancos de Ravella?
Entón este é o teu lema.
Porque os cidadáns apostamos polo futuro do pasado... no século XXI.
Mañá, día 30, todos os que poidan a s18.oo h no derradeiro Pleno do Concello do ano.

Desbancado?
Move o cú!

lunes, 27 de diciembre de 2010

Despropósito cómico-lírico-dramático







Manuel Rey Posse e Xan Buhigas Olavarrieta, alcumados Los Hermanos Claraboya polo grosor das lentes dos seus óculos, escriben (con incrustacións de Román Fernández Gil) para o antroido do 1924 o Apropósito: Fantasías de Severo ó Contra todo y contra nadie, descrito como despropósito cómico-lírico-dramático de carácter impresionista.

Coa súa habitual retranca, neste des-propósito reflicten o sentimento crítico dos vilagarciáns contra os políticos municipais e os cambios da configuración urbana dunha puxante Vilagarcía.

Os autores sinalan na contraportada da edición impresa por "Galicia Nova" que El importe de los derechos de representación será destinado, a prorrateo, para las Obras del Puerto, alcantarillado, traída de aguas y demás proyectos de capital importancia para nuestra villa.
Todos son proxectos desenvolvidos entón polo novo alcalde de Vilagarcía, Enrique Rodríguez Lafuente, quen fora destituido tras o golpe militar de Primo de Rivera e substituido eventualmente por Pío S. Carrasco. Tamén no seu mandato se realiza a desecación das marismas do Con, o dragado do porto, o Parque de Compostela, os xardíns e obelisco de Alfonso XIII, así como os xardíns da Praza da Ravella, tan mediáticos nestes días.

















ACTO SEGUNDO
La escena representa la calle de la Marina. Al fondo varias tabernas; una con puerta practicable.

ESCENA V

MOMO: ¿De modo que esta es la alameda?
SEVERO: Si señor. A veces huele un poco a bacalao; ... pero es la alameda.
MOMO: ¿Pero quién ha traido aquí tanto barro? ¡Que barbaridad!
SEVERO: Son recuerdos de un alcalde de verano, en colaboración con un exconcejal de gabán de pieles, que estuvo "escarabellando" ahí en eso del depósito de la gasolina.
...

(Cantando con música da Zarzuela "A Montería")

SEVERO:
Hay que ver, Hay que ver, Hay que ver,
la arcilla que en la Playa acaba de nacer,
y cuidar, y cuidar, y cuidar,
de no quedar pegado al tiempo de pasar,
Creo yo, creo yo, creo yo...
que nuestro Municipio haría un negoción
digo yo, digo yo, digo yo...
si monta una tejera con horno de cocción.

MOMO:
Esta playa, querido Severo
ya no es la alameda,
do paseaban en grato consorcio
el pueblo y la aldea,
Hoy sin kiosko, sin sombra, ni asientos,
tan solo le resta,...
el perfume de los pebeteros,
que al mar se condenan.

SEVERO:
Hay que ver, hay que ver, hay que ver,
nuestras obras del puerto, que están a medio hacer
y observar, y observar y observar
con una travesía, como se pone el mar.
Creo yo, creo yo, creo yo,
que ya cegado el puerto con la arena del Cón ...
es mejor, es mejor, es mejor,
dividirlo en viveros para ostra y mejillón.

Este anaco da obra escrita en 1924 está de plena actualidade. Alcaldes. Concelleiros. Proxectos urbanísticos. Arquitectos. Cidadáns sorprendidos. Protestas. Asinantes. Loitas políticas. Mentalidades. Pantasmas do pasado que rexurden entre os lodos. Mirando os xornais e aplicando a retranca dos Claraboyas, hai situacións do presente que son auténticos despropósitos cómico-lírico-dramáticos.

REFERENCIAS
Vistalegre antes da desecación das Marismas do Con. Gravado da revista Ilustracion gallega y asturiana. 30-12-1879
Sobre Enrique Rodríguez Lafuente: Viana, V. 2008. Vilagarcianos Poco Conocidos (I). Autoridade Portuaria de Vilagarcía.

miércoles, 22 de diciembre de 2010

Os bancos da memoria

George Orwell comezaba a sua novela 1984 sobre o poder totalitario con aquela sentencia: “Quen controla o pasado, controla o futuro. Quen controla o presente, controla o pasado”.

Para un proxecto de futuro un pobo precisa dun pasado común. Pero os cambios son rápidos. Impera o progreso, o desarraigo.

Vou pouco a Vilagarcía. Xa non a coñezo. Non me coñezo nas cousas. Non me coñezo na xente. Só unha intanxible e delicada rede de recordos e lembranzas nos abeira baixo o paraugas do común, da identidade.

É certo que neste presente progresivo de nada valen bancos con baldosas rotas. Non valen nada… pero nun parque o xenio Antonio Gaudí creou a beleza con baldosas rotas… Parq Guell… Patrimonio da Humanidade.

Os vilagarciáns non aspiramos a tanto. Apenas a un sinxelo Patrimonio do que é única e xenuinamente noso. Como eses desfeitos bancos de Ravella, enchidos do nós inmaterial e colectivo, o auténtico capital dun pobo, que quere coñecerse e proxectarse no futuro. Hoxe as máquinas roubaron sen pudor ese capital dun pobo que está nos bancos…

nos bancos da memoria.



Na foto, arriba os bancos ondulantes do Parq Guell.

Abaixo un anaco de baldosa recuperada por min nas obras de remodelación da "Casa de Chuna" (filla de Cameron Walker). Como podedes ver, se trata dunha baldosa modernista idéntica a algunhas das empregadas no parque barcelonés. A casa está pintada por fora de cor salmón. O alicatado interior simplemente xa non existe.

domingo, 5 de diciembre de 2010

La cruz de Lobeira

Antes de que tus sombras el sol alumbre
se hinca de rodillas tu Avemaría,
y la cruz que enarbolas sobre la cumbre
va santiguando el alba de cada día.

Ramón García Lago

Como nos recuerda Xosé Lois Vila Fariña (1997) en su Guía Histórica del Monte Lobeira, la primitiva cruz de Lobeira tiene su origen en el año 1896. El 1 de agosto de ese mismo año era inaugurada por el entonces Comandante Militar de Marina de Villagarcía, Don Adolfo Reynoso y Díez de Tejada, en memoria de las víctimas de los naufragios en las costas de las rías gallegas. En recuerdo de esos naufragios también se esculpieron lápidas conmemorativas, como las dedicadas al crucero español Reina Regente, al buque mercante Don Pedro y al archifamoso navío inglés Serpent.

La cruz original sufrió un proceso de restauración en el año 1961, después de un periodo de relativo abandono y de lucha entre dos fuerzas sociales: una que defendía la conservación y restauración de vieja cruz, y otra que abogaba por su sustitución por un monumento al Sagrado Corazón de Jesús, del que hablaremos en próximas entradas. Afortunadamente, ganaron el pulso los primeros, lo que permitió la salvación de la antigua cruz, actual referente simbólico del paisaje cultural de nuestra comarca.

Asimismo, la cruz de Lobeira nos sirve para ejemplificar la transformación del concepto de patrimonio. De un concepto de patrimonio basado en lo antiquísimo y espectacular, evolucionamos a un concepto de patrimonio mucho más amplio, a un patrimonio entendido como acervo (conjunto de bienes morales, culturales y materiales de una comunidad dada). Bienes que, sin ser necesariamente antiguos ni espectaculares, ayudan a construir la relación de una colectividad con su memoria e identidad (Criado 2010).

Bibliografía:
Criado Boado, F. (2010): "Qué es hoy la arqueología". Cota Zero: revista d'Arqueologia i Ciència 25.
Vila Fariña, X.L. (1997): Guía Histórica del Monte Lobeira. Diputación de Pontevedra. Pontevedra.